Ο διεθνής ειδησεογραφικός οργανισμός Thomson Reuters τον περιλαμβάνει για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά στη λίστα των ερευνητών με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Οι έρευνες, τα συγγράμματα και οι δημοσιεύσεις του αφορούν τα αρωματικά φαρμακευτικά φυτά, κυρίως τα αυτοφυή ελληνικά.
Περνώ βιαστικά την πύλη του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, διασχίζω τους μεγάλους κήπους με γκαζόν, δέντρα και φυτά και θαυμάζω για άλλη μία φορά τα τεράστια κτίρια και τους χώρους του ιδρύματος. Κάποιοι από τους φοιτητές απολαμβάνουν τον χειμωνιάτικο ήλιο στα μαρμάρινα παγκάκια και τους μακαρίζω που φοιτούν στο ωραιότερο πανεπιστήμιο της χώρας. Στο κτίριο της Γενικής Χημείας του Γεωπονικού είναι το γραφείο του ομότιμου πλέον καθηγητή Μόσχου Πολυσίου, διευθυντή του εργαστηρίου Γενικής Χημείας, αντιπρύτανη, συνεργαζόμενου μέλους της Βελγικής Ακαδημίας και… και… και… Η λίστα με τις διακρίσεις του τελειωμό δεν έχει και η ζωή του μοιάζει με τις ιστορίες τις οποίες φέρνουν ως παράδειγμα οι γονείς στα παιδιά τους, με κεντρικό νόημα «όταν θέλεις, όλα τα μπορείς»!
Η μαγεία της τετράγωνης λογικής
Γεννήθηκε το 1948 σε ένα ακριτικό χωριό στον Έβρο, το Πύθιο. Ο πατέρας του έφυγε μετανάστης στο Βέλγιο για να εργαστεί στα ανθρακωρυχεία και ο ίδιος έμεινε πίσω με τη μητέρα και τον αδερφό του μέχρι να τελειώσει το σχολείο. Το σχολείο ήταν στο Διδυμότειχο και στη χημεία είχε μια εξαίρετη καθηγήτρια, που ακόμα τη μνημονεύει. Αγάπησε έτσι τη χημεία και την «τετράγωνη λογική της», όπως αναφέρει, και μελετούσε συστηματικά σχολικά και εξωσχολικά βιβλία. Τελειώνοντας το σχολείο έπρεπε να πάει στο Βέλγιο, να μείνει με τον πατέρα του. Η μητέρα του θα περίμενε να τελειώσει και ο αδερφός του το σχολείο και μετά θα τους ακολουθούσαν.
Εκεί δεν έχασε καιρό και έδωσε εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών, στο τμήμα της Χημείας φυσικά, όπου κατάφερε όχι μόνο να περάσει, αλλά και να τελειώσει τις σπουδές του ακριβώς στα τέσσερα χρόνια, να συνεχίσει για το διδακτορικό του δίπλωμα με αντικείμενο τη φασματοσκοπική ανάλυση των οργανικών ενώσεων, να τo αποκτήσει με «άριστη διάκριση» (Le plus Grande Distinction) και με υποτροφία μάλιστα του βελγικού ιδρύματος. Για χάρη του άλλαξαν πολλοί κανονισμοί: τότε, το ’67-’68, στο Βέλγιο δεν έδιναν υποτροφίες σε ξένους φοιτητές, μετά τον κ. Μόσχο Πολυσίου όμως άρχισαν να δίνουν.
Άλλη μία σπανιότητα: Ο διεθνής ειδησεογραφικός οργανισμός Thomson Reuters βραβεύει κάθε χρόνο τους ερευνητές των οποίων οι δημοσιεύσεις έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Σπάνια βραβεύεται κάποιος για δεύτερη φορά. Ο καθηγητής Πολυσίου βραβεύεται για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά από το 2014!
Η αρχή έγινε με τον κρόκο Κοζάνης
Θα περίμενε κανείς ότι οι έρευνες ενός εξαίρετου χημικού-ερευνητή με διδακτορικό και σπουδές στο Βέλγιο θα αφορούσαν ένα βιομηχανικό προϊόν και όχι τα αρωματικά φυτά.
Ο ίδιος όμως, όταν πήγε στο Μόντρεαλ για έρευνες σε φάρμακα κατά του καρκίνου και συγκεκριμένα σε ένα φάρμακο με άλατα λευκόχρυσου που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε κοκτέιλ φαρμακευτικής αγωγής, διαπίστωσε ότι παρόμοιες αντικαρκινικές ιδιότητες έχει και ο κρόκος Κοζάνης! Και κάπως έτσι ξεκίνησε η συστηματική μελέτη των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών.
Εκθειάζει τον κρόκο Κοζάνης και θεωρεί ότι είναι ποιοτικά ανώτερος των άλλων: «Το μάζεμα, ο φυσικός τρόπος αποξήρανσης και φυσικά ο καθαρός αέρας της περιοχής είναι αυτά που συντελούν στην ανωτερότητά του. Κάναμε πολύ κόπο να μάθουμε, να βοηθήσουμε και να πείσουμε τους παραγωγούς κρόκου του συνεταιρισμού που ξέρουν την “τέχνη” εδώ και 300 χρόνια, να φορούν λευκές στολές, γάντια και να του φέρονται όπως αρμόζει σε ένα φαρμακευτικό προϊόν. Στην Ελλάδα παράγουμε 5 τόνους κρόκο Κοζάνης, από αυτούς εξάγουμε τους 4 και καταναλώνουμε τον 1 τόνο, όταν στην Ισπανία, για παράδειγμα, καταναλώνουν 50 τόνους σαφράν. Στο Ιράν, που έχει και τη μεγαλύτερη παραγωγή σαφράν στον κόσμο και τη μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση, το στεγνώνουν σε φούρνους, με αποτέλεσμα την αλλοίωση των συστατικών του. Επίσης, είναι μεγάλη επιτυχία το ότι ο ελληνικός κρόκος συσκευάζεται εδώ στην Ελλάδα, ώστε να αποφεύγεται η νοθεία».
Η αντιμικροβιακή ρίγανη
Οι έρευνές του δεν σταμάτησαν στον κρόκο Κοζάνης. Παρόμοιες αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες διαπιστώθηκαν και στη μαστίχα Χίου, καθώς και στα περισσότερα αυτοφυή αρωματικά φυτά, όπως η ρίγανη, το φασκόμηλο, η μαντζουράνα, ο δυόσμος, το βαλσαμόχορτο, το δίκταμο, το χαμομήλι κ.ά.
Πρώτος ο Διοσκουρίδης και μετά ο Ιπποκράτης είχαν παρατηρήσει τις καταπραϋντικές, αντιφλεγμονώδεις, αποχρεμπτικές ιδιότητες των βοτάνων και δεν είναι τυχαίο ότι το βότανο με την ονομασία Αχιλλεία έχει επουλωτικές ιδιότητες ή ότι τα αγριοκάτσικα στην Κρήτη μασούσαν βαλσαμόχορτο και το έβαζαν στις πληγές τους.
«Τα αρωματικά φυτά έχουν αντιμικροβιακές ιδιότητες ευρέος φάσματος και εξαιτίας της πολυπλοκότητας στη χημική τους σύσταση οι μικροοργανισμοί δεν προλαβαίνουν να αναπτύξουν ανθεκτικότητα, όπως συμβαίνει με τα σημερινά αντιβιοτικά. Για παράδειγμα, πήραμε το αιθέριο έλαιο της ρίγανης και το δοκιμάσαμε στο εργαστήριο, για να δούμε ποιους φυτοπαθογόνους οργανισμούς καταπολεμά στα αμπέλια και στα εσπεριδοειδή, και τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά», αναφέρει.
«Τα αρωματικά φυτά είναι ο θησαυρός της χώρας μας. Έχουμε περί τα 6.000 αρωματικά φυτά, από τα οποία τα 1.700 είναι ενδημικά, έχουμε τον μύθο, την ιστορία, την παράδοση με το μέρος μας και έχουμε πλέον και τα αποτελέσματα ερευνών. Το μόνο που μένει είναι να τα χρησιμοποιήσουμε. Επειδή τα αιθέρια έλαια των βοτάνων είναι δυνατά και πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, σαν φαρμακευτικό προϊόν, φτιάξαμε ανθόνερα με τα οποία μπορούν οι βιοκαλλιεργητές να ψεκάσουν τις καλλιέργειές τους με άριστα αποτελέσματα. Μπορούν ακόμα να τα χρησιμοποιούν στην κτηνοτροφία για την αντιβιοτική τους δράση. Στην υπόλοιπη Ευρώπη τα πιστεύουν πολύ και αξιοποιούν τις έρευνές μας, αγοράζουν τα φυτά μας, ενώ εδώ που τα έχουμε άφθονα…
»Σε εμάς τους ανθρώπους τονίζω ότι τα αρωματικά φυτά δρουν προληπτικά. Μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε και φρέσκα, και αποξηραμένα, προτιμότερο στο τέλος του μαγειρέματος, καθώς και σε αφεψήματα. Οι έρευνες, και οι δικές μας αλλά και των φαρμακευτικών εταιρειών, δεν έχουν φτάσει ακόμα στο σημείο να μιλάμε για φάρμακα με θεραπευτική δράση, αλλά είναι δεδομένο ότι προστατεύουν τα κύτταρά μας με όλες τις ιδιότητες που προανέφερα. Άλλωστε υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από την πρόληψη;»
