Ρεκόρ πρωιμότητας: Τι μέλλει γενέσθαι μετά από τον φετινό τρύγο; Επτά οινοποιοί σχολιάζουν

Στις 31 Ιουλίου στη Γουμένισσα είχαν κιόλας μπει στο αμπέλι. Πριν καλά καλά ξεκινήσει ο Αύγουστος η Σαντορίνη είχε τελειώσει, ενώ σήμερα, 17 Σεπτεμβρίου, στη Μαντίνεια, σε μια από τις πιο ψυχρές αμπελουργικές ζώνες, ήδη μαζεύουν. Ο φετινός τρύγος ορίζεται ως ο πιο πρώιμος, ενώ σε κάποιες περιοχές και ο πιο σύντομος, εξαιτίας της μικρής ποσότητας καρπού. Ένας (υπερ)αισιόδοξος θα έλεγε πως η σοδειά του 2024 θα δώσει ένα σπάνιο vintage με σημαντικές πρωτιές: περιορισμένη ποσότητα σταφυλιών, ως επί τω πλείστον καλής ποιότητας, χωρίς ασθένειες, που πρωταγωνίστησαν και επιβίωσαν της πιο ζεστής χρονιάς. Οι ρεαλιστές, από την άλλη, δεν θα τα παρουσίαζαν τόσο ιδανικά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΟ αμπελώνας του Μετσόβου άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ΕλλάδαςΣτην πραγματικότητα, τα φυτά δεν κοιμήθηκαν από τη ζέστη. Η οινοποιός Χλόη Χατζηβαρύτη περιγράφει σύντομα το χρονολόγιο της πρωιμότητας. «Οι υψηλές θερμοκρασίες από τους πρώτους χειμερινούς μήνες έκαναν το αμπέλι να βγάζει νέα φύλλα ως τον Νοέμβριο, λες και ήταν Μάρτιος. Βροχή δεν ήρθε ποτέ, ούτε τον χειμώνα, ούτε το καλοκαίρι. Χωρίς την απαιτούμενη βροχή, όποιος δεν πότισε, έχασε την παραγωγή. Με τον χειμώνα να μην εμφανίζεται και με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει για τα καλά ήδη από τον Απρίλη, το αμπέλι ζούσε κιόλας τον δικό του Μάιο. Το ph των αμπελιών τρελάθηκε. Τέλος Αυγούστου έπεσε στη Γουμένισσα ένα χοντρό χαλάζι, έριχνε για μισή ώρα μαζί με βροχή. Τα κουρασμένα μας φυτά χρειάστηκε να τρέξουν ξανά από την αρχή χωρίς να έχουν ξεκουραστεί», λέει η Χλόη, που παραδέχεται ότι κοιτάζει τις μετεωρολογικές προβλέψεις περίπου έξι φορές κάθε μέρα. Η πρόβλεψη είναι ένα σημαντικό εργαλείο στα χρόνια της περιβαλλοντικής αλλαγής. «Η κλιματική κρίση μας αναγκάζει να συμφιλιωθούμε με τις απώλειες», αναφέρει η ίδια και θεωρεί το πότισμα απαραίτητη συνθήκη για να επιβιώσει ένας αμπελώνας σήμερα, και όχι για να αυξήσει την παραγωγή του. Η πρωιμότητα έφτασε φέτος τις 20 μέρες στις πεδινές περιοχές, ενώ σε αρκετά αμπέλια σε όλη τη χώρα η ανομοιογένεια στην ωρίμανση είχε σοβαρές επιπτώσεις.

Στην Πάρο για τρεις κρίσιμους μήνες το αμπέλι εκτέθηκε σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες. Όπως σε όλες τις Κυκλάδες, ο συνδυασμός του καύσωνα και της ανομβρίας ήταν ζημιογόνος. «Πρέπει να λύσουμε το θέμα του νερού  και έπειτα να βοηθήσουμε το έδαφος να αξιοποιήσει τη βροχή. Χρειάζεται να βρούμε τρόπους να αυξηθεί η δυνατότητα προσρόφησης του νερού στη γη», επισημαίνει ο οινολόγος Δημήτρης Μανσόλας, που συνεργάζεται με τον συνεταιρισμό Paros Farming Community. «Οι παλιοί αμπελώνες της Πάρου μπορεί να έχουν μεγάλο ριζικό σύστημα, ωστόσο οι νέοι αμπελώνες που σχεδιάζονται ή αναδιαρθρώνονται σήμερα βασίζονται στα τωρινά κλιματολογικά δεδομένα και τις ανάγκες που προέκυψαν από την κρίση. Είναι δεδομένο πως τα ποτιζόμενα και νεαρότερα αμπέλια είχαν φέτος καλύτερη απόδοση», αναφέρει ο κύριος Μανσόλας. Η καλλιέργεια γηγενών ποικιλιών, τα αυτόρριζα κλήματα αλλά και ο πειραματισμός που βασίζεται σε επιστημονική έρευνα είναι οι άλλοι τρόποι που προτείνει ο οινολόγος ώστε να βελτιωθεί συνολικά η παραγωγή. Ωστόσο, κανένα τέτοιο πλάνο αγροτικής ανάπτυξης δεν φαίνεται να υπάρχει ως ενιαία κρατική στρατηγική. Ειδικότερα στις Κυκλάδες, αλλά και σε άλλους προορισμούς με υψηλό τουριστικό ενδιαφέρον και αγροτική δραστηριότητα, κάτοικοι και επισκέπτες ζουν παράλληλες πραγματικότητες. Η έλλειψη νερού στα νησιά θίγει ένα ακόμα θέμα: θα συνεχίσουμε να αξιοποιούμε το νερό στην περιττή πολυτέλεια αφήνοντας τις πριβέ πισίνες να ξεχειλίζουν ή θα στρέφουμε το λάστιχο σε όσα χρειάζεται να καλλιεργήσουμε για να φάμε;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΓιάννη Μέλλο, πώς επηρεάζει η κλιματική κρίση τα φρούτα και τα λαχανικά που αγοράζουμε;«Η κλιματική αλλαγή απαιτεί αλλαγή τρόπου σκέψης και απαγκίστρωση από αγκυλώσεις και στερεοτυπικά αφηγήματα. Στο Κτήμα Σιγάλα έχουμε επιταχύνει την επένδυση προς αυτή την κατεύθυνση, με έμφαση στην επιστημονική γνώση και την έρευνα. Όταν λέμε ότι η τεράστια αμπελοοινική κληρονομιά της Σαντορίνης πρέπει να διαφυλαχθεί, δεν εννοούμε να γίνει «μουσειακή» αλλά βιώσιμη», είπε ο Στέλλιος Μπουτάρης με αφορμή το περιορισμένο τονάζ του κτήματος Σιγάλα της Σαντορίνης κι έκανε λόγο για «δυο κοφίνια» τρύγο.

Στη Σάμο, εχθρός δεν είναι μόνο το κλίμα. Ο τρύγος ξεκίνησε στις 22 Ιουλίου και παρόλο που τα σταφύλια ήταν ποιοτικά, υπάρχουν ζημίες εξαιτίας της μικρής ποσότητας. Οι υπεύθυνοι κάνουν λόγο για πτώση της τάξεως του 30-40%. Εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, φέτος τα αμπέλια αντιμετώπισαν κι έναν ακόμα εχθρό: τον αυξημένο πληθυσμό αγριογούρουνων. Περισσότερα από 1000 στρέμματα καταστράφηκαν. Τα ζώα είδαν τα σταφύλια σαν πηγή δροσιάς και ενυδάτωσης σε έναν συνολικά ξηρό χειμώνα, και με ορμή κατασπάραξαν φυτά και καρπούς. Επιπλέον, ο σαμιακός αμπελώνας, με ναυαρχίδα το Μοσχάτο, έχει να αντιμετωπίσει τη γήρανση των φυτών αλλά και του πληθυσμού των αμπελουργών. «Η επικείμενη συνεργασία με πανεπιστημιακούς θεωρώ πως θα μας στηρίξει σημαντικά σε επιστημονικό επίπεδο ώστε να αντιμετωπίσουμε τις δυσμενείς συνθήκες», αναφέρει ο Γιάννης Σκούτας, πρόεδρος του Ενιαίου Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Σάμου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΤο μέλι των Κυκλάδων κινδυνεύει με εξαφάνιση;Στην πρώτη μέρα του τρύγου τους στη Μαντίνεια, η Κατερίνα Μποσινάκη κάνει λόγο για χαμηλές αποδόσεις εξαιτίας του χειμώνα που δεν ήρθε ποτέ στο ψυχρό πεδίο της Μαντινείας. «Δυστυχώς, για την ώρα δεν έχουμε λύσεις για το πώς θα δημιουργήσουμε τις συνθήκες χειμώνα. Σε πολλά φυτά αντιμετωπίσαμε ακαρπία, σε άλλα ανισορραγία. Η εικόνα που έχουμε ήδη είναι πως το σταφύλι, όντας λιγότερο, θα είναι σίγουρα ακριβότερο. Πιθανότατα το κρασί θα ακολουθήσει αυτή την τάση», λέει η ίδια και υπογραμμίζει, πως ακόμα κι αν το κλίμα της Μαντίνειας καθυστερήσει την κλιματική κρίση, δεν μπορεί να την σταματήσει.

Ο Γεράσιμος Λαζαρίδης μεταδίδει από τη Δράμα: «Ποσοτικά δεν πέσαμε κάτω από 10-20% του μέσου όρου των σοδειών μας. Η ορεινή αμπελουργία μάς έδωσε λύσεις όταν πριν από δέκα χρόνια αναζητήσαμε νέες περιοχές στον δήμο Δράμας. Έτσι κάναμε τις πρώτες φυτεύσεις πάνω από το Νευροκόπι, σε μια από τις ψυχρότερες περιοχές της χώρας. Σήμερα στα 900 μέτρα, στο Κατάφυτο, διαχειριζόμαστε 500 στρέμματα με αρκετά από τα single vineyard μας να βγαίνουν από αυτόν τον αμπελώνα».

Στη Νάουσα ο τρύγος ξεκίνησε άρον άρον, σε ένα ιστορικό νωρίς, στις 2 του Σεπτέμβρη. Τα φυτά ανέβαζαν τα σάκχαρα λόγω αφυδάτωσης οπότε αρκετοί παραγωγοί αναγκάστηκαν να κόψουν. «Παρόλο που συνολικά μας βοηθάει το κλίμα της Νάουσας, στη βόρεια Ελλάδα παρατηρήθηκε φέτος μια αύξηση της θερμοκρασίας 5-6 βαθμούς Κελσίου, πάνω από τον μέσο όρο, για τα δεδομένα της εποχής. Εδώ, από τη δεκαετία του ‘80, όποιο αμπέλι στήνεται είναι ποτιζόμενο, ωστόσο χρειάζεται τώρα να ξεμάθουμε τα φυτά από το πότισμα. Πρέπει να αυτονομηθούν, να παράγουν και χωρίς νερό», λέει ο Κωστής Δαλαμάρας. Ο ίδιος δεν βιάστηκε, αποφάσισε να περιμένει τις τανίνες του Ξινόμαυρου να ωριμάσουν. Μπήκε στο αμπέλι την πρώτη μέρα και καθάρισε τα αφυδατωμένα σταφύλια. Ύστερα περίμενε. «Η αναμονή έχει πάντα μεγάλο ρίσκο, ωστόσο συνήθως μάς δικαιώνει. Αυτές τις μέρες έχει δροσίσει και έχει ωραίες βροχούλες, τώρα φαίνεται να ισορροπεί ο τρύγος, οπότε έχουμε ζητήσει από τη Διεύθυνση Γεωργίας να πάρουμε παράταση. Αν δεν μας την δώσει, αρκετοί παραγωγοί μπορεί να μην πάρουμε φέτος το ΠΟΠ (σ.σ. είναι προϋπόθεση για την ένδειξη ΠΟΠ να συγκομίσεις εντός των εγκεκριμένων ημερομηνιών).