Είναι κάποια ελληνικά προϊόντα, που συγκαταλέγονται ανάμεσα στα καλλίτερα στον κόσμο. «Ντρεπόμαστε» καμμιά φορά να το πούμε για να μην φανούμε υπερβολικοί και τοπικιστές, αλλά τί να κάνουμε; Ισχύει. Το λάδι και το μέλι μας είναι τα πιο γνωστά. Ενα ακόμη είναι το φυστίκι Αιγίνης. Ακολουθεί και αυτό την μοίρα των άλλων εξαιρετικών προϊόντων μας. Το έχουμε μεν, αλλά δεν το αξιοποιούμε όσο του αξίζει.
Το δένδρο και η ιστορία του
Η φυστικιά είναι περσικής καταγωγής αλλά διεδόθη σε όλη την Μέση Ανατολή. Ήταν γνωστή στους Ελληνες ήδη από τον Θεόφραστο, ενώ ο καρπός της είχε μεγάλη «πέραση» στο Βυζάντιο. Το δένδρο είναι ιδιαίτερα ευπαθές και η καλλιέργειά του απαιτεί πολύ συγκεκριμένες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Ευδοκιμεί σε εδάφη αμμοπορρώδη με καλή απορροή. Δεν αγαπά την υγρασία αντίθετα λόγω του μεγάλου ριζικού του συστήματος αντέχει καλά την ξηρασία, καλλίτερα κι’ από την ελιά. Είναι συγγενής της χιώτικης τσικουδιάς στο στέλεχος της οποίας γίνεται ο εμβολιασμός για την παραγωγή της. Είναι δένδρο με γένη και το αρσενικό ανθίζει νωρίτερα έτσι ώστε να μπορέσει να γονιμοποιηθεί το θηλυκό.
Στην Αίγινα την έφερε ο γιατρός Νικόλαος Περόγλου το 1896. Το 1916 εξέδωσε ένα βιβλίο για την καλλιέργεια της φυστικιάς και αποφάσισε να διαδώσει την καλλιέργειά της. Προέτρεψε τους Αιγινήτες να φυτέψουν φυστικιές, μοίραζε εμβόλια από τα καλύτερά του δένδρα και όταν ήθελε να κάνει ένα δώρο, χάριζε ένα δενδρύλλιο. Δύο τέτοια δέντρα, δώρα του Περόγλου, υπάρχουν ακόμη στην πόλη της Αίγινας. O κύριος λόγος που τον ακολούθησαν οι αγρότες ήταν και η υψηλή τιμή του φυστικιού. Την εποχή εκείνη το ψωμί κόστιζε 0,75 λεπτά η οκά και το φυστίκι 3-4 δραχμές. Σιγά σιγά οι αγρότες αντικατέστησαν τις ελιές και τα κλήματα που καλλιεργούσαν μέχρι τότε, με φυστικιές.
Το 1947 δημιουργήθηκε ο Σύνδεσμος Φυστικοπαραγωγών Αιγίνης. Πενήντα χρόνια αρχότερα, το 1997 το φυστίκι Αιγίνης γίνεται προϊόν ΠΟΠ. Το 2008 ο Σύλλογος Ενεργών Πολιτών Αίγινας οργανώνει ημερίδα με τον τίτλο “Βάστα Καημένη Φυστικιά”. Σκοπός της να τεθούν επί τάπητος όλα τα θέματα τα σχετικά με την καλλιέργεια του δένδρου. Στη συνάντηση συμμετέχει και μια αντιπροσωπεία φυστικοπαραγωγών από την Σικελική πόλη Bronte που βρίσκεται στους πρόποδες της Αίτνας όπου επίσης καλλιεργείται το φυστίκι. Οι Αιγινήτες παραγωγοί έρχονται σε επαφή με το ιταλικό μάρκετινγκ που θα σημάνει γι’ αυτούς το καμπανάκι. Γεννιέται έτσι η ιδέα της δημιουργίας του Fistiki Fest.
Ο Henri Paul Coulon.
O «Ασπέ», ο Νίκος και ο Δημήτρης
Ο Henri Paul Coulon Γάλλος φωτογράφος, πολιτογραφημένος Αιγινίτης εδώ και πολλά χρόνια, είναι από τους ελάχιστους, 2-3 για την ακρίβεια, που καλλιεργούν βιολογικά στο οικογενειακό κτήμα της συζύγου του, το Κτήμα Καραπάνου. Τον Henri-Paul τον είδα κατ’ αρχάς στο «οικολογικό» περίπτερο, όπου γινόταν μια επίδειξη για το πως φτιάχνεται κομπόστ από τους φλοιούς και τα τσόφλια των φυστικιών. Την λίγη ώρα που έμεινα εκεί μπόρεσα να παρατηρήσω πόσο ενταγμένος στην αιγινίτικη ζωή είναι ο «Ασπέ», όπως τον φωνάζουν οι Αιγινίτες προφέροντας τα δύο πρώτα γράμματα του ονόματός του. Αργότερα επισκέφθηκα το υπέροχο κτήμα του λίγο έξω από την πόλη, με τις φυστικιές, τα ζώα και την απίστευτη θέα.
Τα φυστίκια του κτήματος Καραμάνου.
Ο ΗΡ επιμένει ότι παρ’ όλο που η φυστικιά είναι όντως δύσκολο δένδρο, η φύση έχει προνοήσει για την αντιμετώπιση των εχθρών του. Είναι μάλιστα θέμα timing, καθώς η ίδια η φύση που «στέλνει» τους εχθρούς «στέλνει» την κατάλληλη στιγμή και τους «φίλους» που τους καταπολεμούν. Επί της ουσίας το ωφέλιμο έντομο που εξαφανίζει το βλαβερό. Δεν λέει πολλά αλλά πάντως έχει καταφέρει να παράγει βιολογικά φυστίκια εξαιρετικής ποιότητας.
Ο Νίκος Αλυφαντής.
Ο έτερος παραγωγός που συνάντησα, Ο Νίκος Αλυφαντής είναι και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Αίγινας. Δραστήριος, γεννημένος μέσα στις φυστικιές, τις αγαπά και τις φροντίζει. Γνωρίζει τα μυστικά της καλλιέργειας, που δεν είναι και λίγα, πιστεύει, ότι η ορθή γεωργική πρακτική φέρνει τα καλλίτερα αποτελέσματα ενώ θεωρεί πολύ δύσκολη αν όχι αδύνατη την βιολογική καλλιέργεια της φυστικιάς.
Ο Δημήτρης Μούρτζης.
Τα καλλίτερα φυστικάτα του νησιού στην Κάβα Μούρτζη.
Την ίδια κουβέντα, με πολύ συγκεκριμένα στοιχεία είχα και με τον Δημήτρη Μούρτζη, δεύτερη γενιά του εμπορικού καταστήματος Κάβα Μούρτζη που προσφέρει ξηρούς καρπούς, φυστίκια και παραδοσιακά γλυκά, τα καλλίτερα φυστικάτα κατά γενική ομολογία, ενώ είναι ταυτοχρόνως και παραγωγός.. «Η προσφορά είναι μικρότερη από την ζήτηση. Και αυτό αντί να το εκμεταλλευτούμε εμπορικώς, ανεβάζοντας την τιμή του προϊόντος, αντιμετωπίζουμε την ζήτηση εισάγοντας ξένο προϊόν κατώτερης ποιότητας, πράγμα αντίθετο προς κάθε εμπορική λογική». Μια μικρή έρευνα αγοράς στο ίντερνετ με πείθει. Στο Παρίσι, στον περίφημο Μπαχαντουριάν, πωλείται μόνο φυστίκι Ιράν, (που όπως λένε οι γνώστες καλλιεργείται με άπειρα φυτοφάρμακα και ψήνεται σε υπερβολικές θερμοκρασίες) προς 8,95 ευρώ το μισό κιλό, δηλαδή προς 18 ευρώ το κιλό. Στις ΗΠΑ, στα Wallmart, σούπερ μάρκετ, προς 6,45 δολ. τα 250 γρ. του φυστικιού Καλλιφόρνιας που και μόνο την φωτογραφία τους να δεις καταλαβαίνεις την διαφορά. Στο εγγλέζικο Fortnum & Mason δεν υπάρχουν φυστίκια Αιγίνης, αντιθέτως τα περσικά πωλούνται προς 5,45 λίρες τα 150 γρ. Ολα δηλαδή από τα ακριβώτερα ντέλι έως τα φθηνότερα σούπερ μάρκετ πωλούν φυστίκι κατωτέρας ποιότητος πολύ ακριβώτερα από το φυστίκι Αιγίνης.
Και περνάμε στην Ελλάδα. Σε δύο ελληνικές ιστοσελίδες το βιολογικό φυστίκι στην μία πωλείται προς 19,80 το μισό κιλό και προς 6, 90 στην άλλη. Στα ελληνικά duty free βρίσκεις φυστίκια χωρίς την ονομασία Αιγίνης, μιας συγκεκριμένης εταιρείας (Pami) προς 7,20 τα 300 γρ., 4,50 τα 250 γρ. σε άλλη συσκευασία και προς 3,80 τα 150 γρ. σε άλλη συσκευασία. Είναι εμφανές ότι το ελληνικό φυστίκι είναι το φθηνότερο ενώ ποιοτικώς είναι από τα καλλίτερα. Τι να σου κάνει μετά το κατάληλλο έδαφος, η ορθή γεωργική πρακτική, ο μόχθος και η φροντίδα των παραγωγών για το δένδρο τους; Εδώ χρειάζεται ένα υπουργείο γεωργίας με πολιτική και ένας επαγγελματικός φορέας με όραμα.
